Η υπερφαγική διαταραχή έχει πάρει κατά καιρούς πολλά ονόματα: καταναγκαστική, συναισθηματική ή επεισοδιακή. Είναι μια από τις διαταραχές πρόσληψης τροφής που μέχρι πρόσφατα δεν ήταν επίσημα αναγνωρισμένη. Ωστόσο, γίνεται ολοένα και πιο σαφές ότι πρόκειται για μια διατροφική συμπεριφορά που μπορεί να γίνει παθολογική και να επιφέρει πολλές επιπτώσεις στη σωματική και ψυχική υγεία του ατόμου.
Ποια είναι τα χαρακτηριστικά της υπερφαγίας;
Η υπερφαγία αφορά την κατανάλωση ποσότητας τροφής μεγαλύτερης από το φυσιολογικό για το ύψος, το φύλο και την ηλικία του ατόμου. Η κατανάλωση γίνεται ανεξάρτητα από την σωματική πείνα και ικανοποιεί καθαρά συναισθηματικούς παράγοντες. Μπορεί να πάρει τη μορφή υπερφαγικών επεισοδίων, κατά τα οποία το άτομο καταναλώνει μεγάλες ποσότητες τροφής σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα. Σε αυτήν την περίπτωση, η διαφορά με τη βουλιμία είναι ότι το άτομο δεν επιλέγει κάποιο αντισταθμιστικό μέσο, για να απαλλαγεί από τις θερμίδες, όπως π.χ. τον αυτοπροκαλούμενο εμετό ή την υπερβολική άσκηση. Ωστόσο, ακόμα και όταν δεν παρατηρούνται τέτοιες υπερφαγικές κρίσεις σε επεισοδιακή μορφή, υπερφαγική συμπεριφορά παρατηρείται ακόμα και όταν ένα άτομο έχει διαρκώς στο νου του το φαγητό και το καταναλώνει με τη μορφή «τσιμπολογήματος». Έτσι, ως αποτέλεσμα το άτομο τρώει πολύ περισσότερο από όσο χρειάζεται, για συναισθηματικούς λόγους και με αποτέλεσμα συναισθήματα ενοχών και κακή εικόνα σώματος.
Συμπτώματα υπερφαγικής διαταραχής
Απάντησε στις παρακάτω ερωτήσεις. Όσο περισσότερα «ναι» απαντήσεις τόσο μεγαλύτερες είναι οι πιθανότητες να πάσχεις από υπερφαγική διαταραχή.
Σκέφτεσαι το φαγητό συνεχώς;Αισθάνεσαι ότι «χάνεις τον έλεγχο» όταν τρως;Συνηθίζεις να τρως κρυφά από τους άλλους;Τρως όταν αισθάνεσαι αγχωμένος/η, κουρασμένος/η ή όταν βαριέσαι;Τρως μέχρι να νιώσεις δυσφορία συχνά;Αισθάνεσαι ότι δεν μπορείς να σταματήσεις όταν αρχίσεις να τρως;Αφού φας συνήθως νιώθεις ενοχές ή τύψεις;
Είναι όλοι οι παχύσαρκοι υπερφαγικοί;
Η παχυσαρκία μπορεί να οφείλεται σε διάφορους λόγους, όπως σε κληρονομική προδιάθεση, σε περιβαλλοντικούς ή μεταβολικούς παράγοντες κ.α. Μια από τις αιτίες μπορεί να είναι και οι υπερφαγικές τάσεις, καθώς στην υπερφαγία το άτομο που πάσχει προσλαμβάνει περισσότερες θερμίδες από αυτές που χρειάζεται, με αποτέλεσμα συνήθως να έχει παραπανίσιο βάρος.
Τι τροφές καταναλώνονται στην υπερφαγική διαταραχή συνήθως;
Επειδή η κατανάλωση της τροφής γίνεται για συναισθηματικούς λόγους (ανησυχία, μοναξιά, άγχος, χαμηλή αυτοεκτίμηση, πλήξη, θυμός κτλ.), συνήθως προτιμώνται τροφές με υψηλή ενισχυτική αξία, δηλαδή τροφές που θα πυροδοτήσουν στον εγκέφαλο την απελευθέρωση ουσιών που προκαλούν συναισθήματα ηρεμίας, ευχαρίστησης, ικανοποίησης και ανταμοιβής. Αυτές οι τροφές συνήθως είναι πλούσιες σε υδατάνθρακες, λιπαρά αλλά και αλάτι. Βέβαια ο κάθε άνθρωπος εμφανίζει τις δικές του προτιμήσεις και σύμφωνα με τις δικές του εμπειρίες. Έτσι, κάποιος μπορεί να υπερκαταναλώνει γλυκά, άλλος φαστ φουντ ενώ άλλος να προτιμά τροφές που έχουν μεγάλο συναισθηματικό φορτίο ως αναμνήσεις (π.χ. ένα αγαπημένο φαγητό της παιδικής ηλικίας του).
Πώς αντιμετωπίζεται η υπερφαγική διαταραχή;
Για την αντιμετώπιση αυτής της διαταραχής χρειάζεται η διατροφική αποκατάσταση από έναν ειδικό, που θα βοηθήσει το άτομο να μάθει περισσότερα για το περιεχόμενο των τροφών που επιλέγει, καθώς και για τις πραγματικές διατροφικές του ανάγκες. Καθώς όμως πρόκειται για μια διαταραχή της ψυχικής υγείας, είναι απαραίτητη η παρέμβαση ψυχολόγου, ο οποίος θα ανιχνεύσει τις πραγματικές συναισθηματικές ανάγκες που το άτομο προσπαθεί να ικανοποιήσει μέσα από την υπερκατανάνωση τροφής. Συνήθως τα άτομα με διατροφικές διαταραχές έχουν δυσκολίες στη συναισθηματική έκφραση, οπότε ένας ακόμα ρόλος του ψυχολόγου είναι να διευκολύνει αυτήν. Επίσης χρειάζεται ψυχοεκπαιδευτική παρέμβαση, για να εκπαιδευτεί το άτομο να ξεχωρίζει την συναισθηματική από την πραγματική πείνα και να μάθει να ρυθμίζει μόνο του τη διατροφική του συμπεριφορά.
