Οι ιστορίες διάσημων γυναικών και οι γνωστές πλατφόρμες αποδείχθηκαν καθοριστικές στον αγώνα ενάντια σε τέτοιες κοινωνικές μάστιγες. Όμως οι γονείς και οι μέντορες μπορούν να έχουν πολύ μεγαλύτερη επιρροή. Είναι απαραίτητο να γίνουν κάποιες ουσιαστικές κινήσεις προκειμένου να περιοριστεί η ανάπτυξη συμπεριφορών σεξουαλικής παρενόχλησης και κακοποίησης, στην παιδική ηλικία έως και τα πρώτα ενήλικα χρόνια. Κι ενώ συχνά γίνονται θύματα σεξουαλικής παρενόχλησης και προσβολής αγόρια και άνδρες, στις περισσότερες περιπτώσεις τα θύματα είναι γυναίκες και οι θύτες άνδρες οπότε θα βαδίσω αναλόγως σε αυτό το άρθρο.
Προκειμένου να μπορέσουμε να βοηθήσουμε το παιδί μας να αποκτήσει αξίες που θα τιμούν την ισότητα και την αξία της γυναίκας ως μια προσωπικότητα με ανάγκες, συναισθήματα, δεξιότητες και δυνάμεις, πρέπει να κατανοήσουμε πώς αναπτύσσονται οι αντίθετες πεποιθήσεις.
Πώς δημιουργούνται οι πεποιθήσεις ότι το κορίτσι και η γυναίκα δεν είναι εξίσου πολύτιμες και άξιες με το αγόρι και τον άνδρα ;
Και τί είναι αυτό που εξωθεί κάποιους άνδρες στην απαξίωση, περιθωριοποίηση, εκμετάλλευση ή κακοποίηση των γυναικών ;
Αξίζει να θυμόμαστε ότι όπως τα κορίτσια , έτσι και τα νεαρά αγόρια μαθαίνουν πώς να ελέγχουν την συμπεριφορά τους κατά τα προσχολικά και πρώτα σχολικά χρόνια. Άρα κάποιες αναμενόμενες αλλά μη-επιθυμητές συμπεριφορές προς την μητέρα και τη δασκάλα, δεν είναι απαραίτητα προειδοποιητικά σημάδια επερχόμενου σεξισμού. Και επίσης σημαντικό να μην εξισώνουμε την κανονική, αναπτυξιακή ανυπακοή που συχνά συνοδεύει την κατάκτηση αυτονομίας με μη-σεβασμό, που είναι ένα πιο ειδικό και πολύ μεγαλύτερο αδίκημα. Τα παιδιά γίνονται ασεβή όταν φέρονται ή λένε πράγματα που υποδηλώνουν ότι δεν υφίσταται η γονική αρχή. Πιο συγκεκριμένα, η ασεβής προσέγγιση του άνδρα προς ένα κορίτσι και μια γυναίκα. Δεν επιδεικνύει κάποιος σεβασμό ας πούμε όταν φέρεται σαν ή λέει πράγματα που δηλώνουν ότι οι γυναίκες είναι κατώτερα όντα (οι ανάγκες τους, οι ικανότητές τους, η θέση τους και η δύναμή τους είναι μικρότερη), χρησιμοποιεί υποτιμητικούς χαρακτηρισμούς (με αναφορά σε σημεία του σώματος), απαιτεί υπακοή, και υποθέτει ότι δεν μπορούν να πετύχουν στόχους που εκπληρώνουν οι άνδρες και διαχρονικά να διακόπτει ή να απαξιώνει την άποψή τους.
Οι ρίζες της σεξουαλικής παρενόχλησης και βίας στις γυναίκες βρίσκονται στην απουσία σεβασμού προς τις γυναίκες και αυτό είναι κάτι που μαθαίνεται. Ξεκινάει νωρίς όταν τα αγόρια γαλουχούνται να είναι επιθετικά και ασεβή, με παραδειγματισμό μέσω των ΜΜΕ (τηλεοπτικές εκπομπές, ταινίες, στίχοι και videoclips), παρέες συνομηλίκων, γονείς , αλλά και από την κοινωνία όταν το νομικό και άλλα συστήματά μας δεν αποτρέπουν ή τιμωρούν επαρκώς τα σεξουαλικά εγκλήματα. Η σεξουαλική παρενόχληση και βία συχνά θεωρούνται γυναικεία ζητήματα αλλά είναι και ανδρικά εφόσον η πλειονότητα των θυτών είναι άνδρες. Άρα ο άνδρας στη ζωή των αγοριών είναι ένα ουσιαστικό μέρος της λύσης. Αν στοχεύσουμε στην αλλαγή της ανδρικής κουλτούρας σχετικά με τις αντιλήψεις και τις συμπεριφορές προς το άλλο φύλο. Ευτυχώς, υπάρχουν πολλοί τρόποι να αλλάξει αυτή η λογική με συμβολή των ίδιων των ανδρών αλλά και των γυναικών.
Το πρώτο λοιπόν μάθημα σεβασμού για τις γυναίκες δίνεται στο σπίτι, όταν τα αγόρια βλέπουν πώς μιλάει και φέρεται στην μητέρα τους, στην αδερφή τους και σε άλλες γυναίκες, ο πατέρας και οι άνδρες της οικογένειας. Όταν βλέπουν να τις αντιμετωπίζει με ευγένεια, αίσθηση ισονομίας και ως έναν άνθρωπο με αξίες, ανάγκες, συναισθήματα, ευφυία, δεξιότητες και δύναμη, οι πιθανότητες να ακολουθήσει αυτό το καλό παράδειγμα είναι μεγάλες.
Όταν τα μεγαλύτερα αγόρια (12 χρονών και μεγαλύτερα) χρησιμοποιούν άσχημους χαρακτηρισμούς όταν μιλούν σε γυναίκες, τις βρίζουν, τις αντιμετωπίζουν σαν αντικείμενα, τις μειώνουν και υποτιμούν τις ανάγκες και τις επιθυμίες τους, αυτά είναι προειδοποιητικά σημάδια για πιθανή σεξουαλική παρενόχληση ή επίθεση ενάντια στις γυναίκες στο μέλλον. Αν ο ενήλικας άνδρας της οικογένεια δεν παρέμβει για να διορθώσει αυτή την συμπεριφορά, τότε θα επαναληφθεί. Βέβαια, παρ` όλο που ο παραδειγματισμός από το σπίτι ίσως είναι το πιο σημαντικό, τα αγόρια μαθαίνουν πώς να φέρονται στις γυναίκες κι από άλλους άνδρες συγγενείς, δασκάλους, προπονητές, πνευματικούς, και μέντορες, άρα οι γονείς έχουν έναν καλό λόγο να παρακολουθούν τί μαθήματα δίνονται από αυτές τις επιρροές.
Όταν δεν υπάρχει ένα καλό ανδρικό μοντέλο ρόλου στο σπίτι (όπως όταν μεγαλώνουν με την μαμά τους μόνο ή όταν η μαμά έχει σύντροφο που την κακοποιεί), το αγόρι μπορεί και πάλι να οδηγηθεί σε αποδοκιμασία, ασέβεια και επιθετικότητα όταν τα ΜΜΕ /διαδίκτυο και άλλοι άνδρες στην καθημερινότητά του, του παραδειγματίζουν κάτι ανάλογο. Η οικογένεια μπορεί να θέσει κανόνες , των οποίων η μη-τήρηση θα έχει συνέπειες. Και φυσικά η μητέρα και τα κορίτσια του σπιτιού μπορούν να στηρίξουν τον εαυτό τους για να διορθώσουν τις συμπεριφορές και τις λάθος πεποιθήσεις για την κατωτερότητα των γυναικών.
Είναι καθοριστικό το να μπει ένα τέλος στην επιθετικότητα ή τη βία ενάντια στις γυναίκες στο σπίτι, διότι είναι δυνητικός παραδειγματισμός πραγματικά λάθους συμπεριφοράς αληθινής ζωής. Σε οικογένειες που υπάρχει ενδοοικογενειακή βία και δεν έχει αντιμετωπιστεί, θα βοηθήσει ακόμα και αν η γυναίκα που είναι το θύμα της κακοποίησης μιλήσει και επισημάνει στον νεότερο άνδρα ότι η ίδια δεν θέλει να δει το παιδί της να μεγαλώνει και να φέρεται στις γυναίκες όπως ο πατέρας του. Και αν η μητέρα κακοποιείται, είναι επίσης βοηθητικό να ζητήσει η ίδια βοήθεια για το καλό των παιδιών της.
Από την ηλικία του γυμνασίου και έπειτα, μπορούν να τους μιλήσουν για τον σεξισμό. Τα παιδιά πρέπει να γνωρίζουν τις συνέπειες που θα υποστούν αν φερθούν άσχημα στο άλλο φύλο. Να κατανοήσουν ότι ο σεξισμός προωθεί στερεότυπα ρόλων (η γυναίκα είναι νοικοκυρά, δεν πρέπει να κάνει καριέρα και ο άνδρας δεν είναι καλός φροντιστής αλλά εκ φύσεως επιθετικός και αναίσθητος)
- Όταν οι γυναίκες αντιμετωπίζονται ως κατώτερες (Σεξισμός), αυτό ενθαρρύνει την σεξουαλική παρενόχληση και την σεξουαλική βία εναντίον τους, χαμηλώνει τους μισθούς, αφανίζει τον σεβασμό, τα δικαιώματα και τις εργασιακές ευκαιρίες ενώ βλάπτει την αυτοπεποίθηση και την ψυχική τους υγεία.
- Όταν οι άνδρες πιστεύουν ότι είναι ανώτεροι, αυτό δημιουργεί πίεση να πετύχουν και να είναι επιθετικοί (και σεξουαλικά), προωθεί προβλήματα σχέσης με τις γυναίκες στην κοινωνία και το σπίτι, μειώνει την πιθανότητα να απολαύσει μια εκπληρωτική, ισότιμη σχέση ζωής και μπορεί να οδηγήσει σε νομικά προβλήματα.
Επιπλέον, οι γονείς μπορούν να δείχνουν εμπράκτως τα πιστεύω τους σχετικά με την ισονομία μεταξύ ανδρών και γυναικών. Πώς ;
1. Μιλήστε τους για τις κοινές αξίες των φύλων (δεξιότητες, ευφυία, χαρακτήρα, προσωπικότητα, δύναμη, καλοσύνη) και στηρίξτε τα τόσο στα αγόρια όσο και στα κορίτσια. Για παράδειγμα, επαινέστε τα αγόρια για την καλοψυχία τους και τα κορίτσια για την διεκδικητικότητα τους και για την ανταπόκρισή τους σε προκλήσεις.
2. Υποστηρίξτε τα ενδιαφέροντα και τις δραστηριότητες κοριτσιών και ανδρών ισότιμα, ανεξάρτητα από το αν είναι χαρακτηριστικά του φύλου τους.
3. Υποστηρίξτε την ισότητα φύλων δίνοντας ευθύνες όσον αφορά τα του σπιτιού και μεταθέτοντας δουλειές ώστε τα αγόρια και τα κορίτσια να κάνουν ίσο όγκο και είδη δουλειών.
4. Θέστε ως κανόνα της οικογένειας την μηδενική ανοχή σε συμπεριφορές σεξισμού.
5. Παραδειγματίστε συμπεριφορές σεβασμού και καλοσύνης που θα θέλατε να δείτε από τα παιδιά σας προς άλλους. Η ψυχολογική ή σωματική βία από τις γυναίκες προς τους άνδρες, μπορεί να αποτελέσει προγνωστικό παράγοντα για συμπεριφορές υποτίμησης και κακοποίησης προς τις γυναίκες.
Και τέλος, οι άνδρες μπορούν να στηρίξουν την ισότητα φύλων όταν δεν τους φέρονται ως αντικείμενα. Δεν μιλάνε για αυτές σε σεξουαλική βάση με κάθε αφορμή, δεν κρίνουν μέλη του σώματός τους και εν γένει την εικόνα τους. Όταν η γυναίκα αντιμετωπίζεται ως αντικείμενο, βιώνει μια επώδυνη διαδικασία σεξουαλικοποίησης που επιβάλλεται συχνά στα κορίτσια και που σύμφωνα με την Αμερικανική Ψυχολογική Εταιρία αποτελεί σημαντική αιτία που οδηγεί σε περιστατικά σεξουαλικής βίας.
Μαμάδες, μπαμπάδες, παππούδες, προπονητές, μέντορες, δάσκαλοι και άλλοι ενήλικες στη ζωή των αγοριών μπορούν να τοποθετούνται ενάντια στην αντιμετώπιση των γυναικών ως αντικείμενα και να δείχνουν μηδενική ανοχή σε κάθε είδους σχόλιο (ταινίες, αποδυτήρια, κλπ). Μπορούμε να τους διδάξουμε ότι η γυναίκα εκτός της εξωτερικής της εμφάνισης, έχουν άπειρα στοιχεία που τις κάνουν σημαντικές και απαραίτητες στη ζωή τους. Με στόχο να αναπτύξουν ενσυναίσθηση ακόμα και για το μεγάλο πρόβλημα της σεξουαλικοποίησης που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες.
Τα αγόρια μας αξίζουν να έχουν σχέσεις αγάπης με τους γονείς τους και ισότιμες, εκπληρωτικές σχέσεις ζωής, επαγγελματικές σχέσεις και φιλίες με γυναίκες. Με βάση τον σεβασμό, θα καταφέρετε να ξεριζωθούν οι αιτίες της σεξουαλικής παρενόχλησης και βίας, σε βαθμό που πλέον πια οι άνδρες θα παρεμβαίνουν για να στηρίξουν το θύμα.
Γράφει η Ιωάννα Π. Θεοδωρακόπουλου, PsyD, MSc
Συμβουλευτικός Ψυχολόγος - Ψυχοθεραπευτής
Σύμβουλος γονιμότητας
Επικεφαλής συμβουλευτικών υπηρεσιών του FEELWELLTODAY.com
