Ορισμένα παιδιά εμφανίζουν ανεπιθύμητες παρενέργειες κατά τη διάρκεια της φαρμακοθεραπείας ή μετά τη λήξη της. Οι περισσότερες αντιδράσεις συνδέονται με το ίδιο το φάρμακο. Ελάχιστες αντιδράσεις είναι συνέπεια αλλεργικής αντίδρασης. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό, καθώς δεν πρέπει να θεωρούμε αλλεργικές όλες τις αντιδράσεις στα φάρμακα. Υπάρχουν πολλοί λόγοι για τους οποίους ένα παιδί εμφανίζει μια μη αλλεργική αντίδραση σε ένα φάρμακο. Το παιδί μπορεί να έλαβε μεγαλύτερη δοσολογία ή να έλαβε ταυτόχρονα δύο φάρμακα των οποίων η συγχορήγηση δεν ενδείκνυται.
Ορισμένα φάρμακα έχουν όντως ανεπιθύμητες παρενέργειες. Για παράδειγμα, ορισμένα αντιισταμινικά μπορεί να βελτιώνουν τα αλλεργικά συμπτώματα, αλλά προκαλούν υπνηλία. Μερικά παιδιά γεννιούνται με ενζυματικές ανεπάρκειες, που επηρεάζουν τον τρόπο με τον οποίο ο οργανισμός αντιδρά στα φάρμακα.
Είναι σημαντικό να ξέρουμε ότι μερικές φορές τα παιδιά αναπτύσσουν συμπτώματα μιας άλλης πάθησης ενώ λαμβάνουν ένα φάρμακο και τα συμπτώματα αποδίδονται εσφαλμένα στο φάρμακο. Σύνηθες παράδειγμα είναι η περίπτωση του παιδιού που λαμβάνει αντιβιοτικά για μια ιογενή λοίμωξη η οποία προκαλεί εξάνθημα.
Ορισμένες φορές πιστεύεται εσφαλμένα ότι το εξάνθημα οφείλεται στο αντιβιοτικό. Έπειτα, το παιδί κρίνεται αλλεργικό στο αντιβιοτικό και χάνει την ευκαιρία να λάβει αυτό το φάρμακο στο μέλλον, σε μια περίσταση στην οποία ενδεχομένως θα το χρειάζεται απαραιτήτως. Τα συνηθέστερα φάρμακα που προκαλούν αλλεργικές ή ανοσολογικές αντιδράσεις είναι τα αντιβιοτικά (αυτά που ενδείκνυνται για τις βακτηριακές λοιμώξεις) και τα αντισπασμωδικά (αυτά που χορηγούνται για τους επιληπτικούς σπασμούς). Αν το παιδί είναι αλλεργικό στην πενικιλίνη, κινδυνεύει περισσότερο να εμφανίσει αλλεργική αντίδραση στα αντιβιοτικά μιας διαφορετικής αλλά σχετικής κατηγορίας (κεφαλοσπορίνες). Αν είστε αλλεργικοί στα αντιβιοτικά, το παιδί σας έχει περισσότερες πιθανότητες να είναι επίσης αλλεργικό στα αντιβιοτικά.
Πώς εκδηλώνεται η αντίδραση σε ένα φάρμακο;
Το συνηθέστερο σύμπτωμα είναι το εξάνθημα. Μπορεί να εμφανιστούν διάφοροι τύποι εξανθημάτων. Συχνά, το εξάνθημα έχει ακαθόριστο περίγραμμα και μη ειδικά γνωρίσματα. Αυτά τα εξανθήματα διακρίνονται δύσκολα από εκείνα που εμφανίζονται σε πολλές ιογενείς λοιμώξεις. Μερικές φορές, ωστόσο, το εξάνθημα είναι πολύ χαρακτηριστικό.
Ένα παράδειγμα χαρακτηριστικού εξανθήματος είναι η κνίδωση. Οι πομφοί της κνίδωσης είναι περιγεγραμμένα, ερυθρωπά κι επηρμένα εξανθήματα διαφόρων μεγεθών, συνήθως ιδιαίτερα κνησμώδη. Ένα άλλο χαρακτηριστικό εξάνθημα είναι αυτό που εμφανίζεται με επηρμένο, ερυθρωπό εξωτερικό δακτύλιο, ανοιχτόχρωμο εσωτερικό δακτύλιο και σκούρο κυανέρυθρο κέντρο. Λιγότερο συνήθεις επιδράσεις είναι οι διαταραχές στις τιμές του αίματος, η αρνητική επίδραση στα νεφρά, τους πνεύμονες και το συκώτι, αλλά και ο πυρετός. Η πιο επικίνδυνη αντίδραση είναι η αναφυλαξία.
Οι αναφυλακτικές αντιδράσεις εκτυλίσσονται ραγδαία. Το παιδί μπορεί να νιώθει αιμωδίες στο πρόσωπο και στο στόμα, να δυσκολεύεται να καταπιεί και να αισθάνεται σφίξιμο στο λαιμό και το θώρακα. Μπορεί να είναι αναψοκοκκινισμένο, να έχει πομφούς και συρίττουσα αναπνοή. Επίσης, μπορεί να έχει κοιλιακό άλγος και διάρροια. Η αναφυλαξία μπορεί να θέσει σε κίνδυνο ακόμα και τη ζωή του παιδιού.
Πώς αντιμετωπίζονται οι αντιδράσεις στα φάρμακα;
Συχνά, είναι δύσκολο να διακρίνουμε τις μη αλλεργικές αντιδράσεις από τις αλλεργικές. Επειδή όλα τα φάρμακα υποβάλλονται σε ενδελεχή τεστ προτού διατεθούν στην αγορά και επειδή πολλά φάρμακα χρησιμοποιούνται εδώ και χρόνια, οι πιθανές παρενέργειες (αλλεργικές και μη) των περισσότερων φαρμάκων είναι γνωστές. Ο γιατρός θα εξετάσει τους εξής παράγοντες:
είδος φαρμάκου που έχει ληφθεί,
τυχόν προηγούμενες αντιδράσεις,
οικογενειακό ιστορικό αντιδράσεων σε φάρμακα,
είδος αντίδρασης, με λεπτομερή περιγραφή του εξανθήματος, εφόσον υπάρχει.
Ακόμα και με αυτή τη λεπτομερή αξιολόγηση, ενδέχεται να είναι δύσκολο να εξακριβωθεί αν η αντίδραση είναι αλλεργική. Επιπλέον, αλλεργικά τεστ φαρμάκων υπάρχουν μόνο για περιορισμένο αριθμό φαρμακευτικών ουσιών. Η θεραπεία εξαρτάται από τον παράγοντα που προκάλεσε την αντίδραση. Οι γιατροί συνήθως συνιστούν διακοπή του φαρμάκου, αν και σε ορισμένες περιστάσεις ενδείκνυται η συνέχιση της χορήγησης.
Αν ο γιατρός θεωρεί ότι η αντίδραση οφείλεται στο ίδιο το φάρμακο (με άλλα λόγια, αν πρόκειται για παρενέργεια), η χορήγηση του φαρμάκου στο μέλλον μπορεί να είναι εφικτή, ενδεχομένως με τροποποίηση της δοσολογίας. Αν ο γιατρός θεωρήσει ότι η αντίδραση είναι αλλεργική, το παιδί δεν θα πρέπει να λάβει ξανά το φάρμακο.
Επίσης, ο γιατρός θα συστήσει την αποφυγή παρόμοιων φαρμάκων. Αν το παιδί έχει εμφανίσει κνίδωση, μπορεί να λάβει αντιισταμινικά. Αν η αντίδραση είναι έντονη ή αν επιβάλλεται η διεξαγωγή αλλεργικού τεστ, η κατάσταση του παιδιού πρέπει να αξιολογηθεί από έναν αλλεργιολόγο.
