Τη στιγμή που ήδη αρκετές χώρες, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, προχωρούν στη χορήγηση τρίτης δόσης εμβολίου κατά του κορoνοϊού, τα ερωτήματα που προκύπτουν ως προς το γιατί κάποιοι άνθρωποι τίθενται σε προτεραιότητα είναι πολλά – Οι επιστήμονες απαντούν
Καθώς ο εμβολιασμός κατά της COVID-19 συνεχίζεται σε όλο τον κόσμο, νεότερα δεδομένα δείχνουν ότι οι ανοσοκατεσταλμένοι δεν προστατεύονται επαρκώς από τις πρώτες δύο δόσεις των εμβολίων. Για αυτούς τους ανθρώπους, λοιπόν, μια τρίτη, ενισχυτική δόση θα είναι ιδιαίτερα ωφέλιμη.
Ποιοι άνθρωποι θεωρούνται ανοσοκατεσταλμένοι;
Ανοσοκατεσταλμένοι είναι οι άνθρωποι με τις λεγόμενες «ανοσοανεπάρκειες», κατά τις οποίες τμήμα του ανοσοποιητικού τους συστήματος λείπει ή δεν λειτουργεί όσο καλά θα έπρεπε. Οι ανοσοανεπάρκειες χωρίζονται σε δύο μεγάλες κατηγορίες:
Οι πρωτογενείς ανοσοανεπάρκειες είναι πολύ σπάνιες, συχνά κληρονομικές παθήσεις που προκαλούνται από μεταλλάξεις στο DNA.
Οι δευτερογενείς ανοσοανεπάρκειες είναι αρκετά συχνές και δημιουργούνται μετά τη γέννηση. Παράγοντες που μπορούν να προκαλέσουν δευτερογενή ανοσοανεπάρκεια είναι η κακή διατροφή, ορισμένες λοιμώξεις, ο καρκίνος και κάποιες θεραπείες. Ποικίλλουν σε σοβαρότητα, ανάλογα με το σημείο του ανοσοποιητικού συστήματος που λείπει ή τον βαθμό της απώλειας λειτουργικότητας.
Στο μέτριο έως σοβαρό φάσμα περιλαμβάνονται άνθρωποι με σοβαρές μορφές πρωτογενών ανοσοανεπαρκειών, λοίμωξη από τον ιό HIV, λήπτες οργάνων ή μυελού των οστών και άνθρωποι που λαμβάνουν χημειοθεραπείες ή υψηλές δόσεις ανοσοκατασταλτικών φαρμάκων.
Είναι σαφές ότι οι σοβαρά ανοσοκατεσταλμένοι είναι πιο ευάλωτοι σε πιο σοβαρή και παρατεταμένη ασθένεια από COVID-19.
Πόσο αποτελεσματικά είναι τα εμβόλια για τον κορoνοϊό στους ανοσοκατεσταλμένους ανθρώπους;
Ένα επιστημονικό προσχέδιο (μελέτη που δεν έχει υποβληθεί ακόμα σε αξιολόγηση) από τη Βρετανία δείχνει ότι τα εμβόλια των Pfizer και AstraZeneca είναι κατά 73% και 74,6% αντίστοιχα αποτελεσματικά στην πρόληψη συμπτωματικής COVID-19 σε ανοσοκατεσταλμένους ανθρώπους.
Ωστόσο, πολλές δημοσιευμένες και επικείμενες μελέτες αναφέρουν ότι οι σοβαρά ανοσοκατεσταλμένοι άνθρωποι έχουν πολύ υψηλά ποσοστό μολύνσεων παρά τον πλήρη εμβολιασμό τους, στοιχείο που δείχνει με σαφήνεια ότι τα εμβόλια για την COVID-19 δεν λειτουργούν απόλυτα σε αυτή την πληθυσμιακή ομάδα.
Ορισμένοι άνθρωποι με πρωτογενείς ανοσοανεπάρκειες παράγουν ανοσολογικές αποκρίσεις στα εμβόλια κατά του κορωνοϊού, αλλά οι αποκρίσεις αυτές τείνουν να είναι χαμηλότερες από εκείνες που παρατηρούνται στους υγιείς ανθρώπους. Αυτή η μειωμένη ανοσία μπορεί να οδηγήσει σε νέες λοιμώξεις.
Υπό κανονικές συνθήκες, μετά από μία δόση εμβολίου της Pfizer, σχεδόν το 100% των υγιών ατόμων θα παράγουν ανιχνεύσιμα επίπεδα αντισωμάτων κατά του ιού. Αλλά σε μια δοκιμή με λήπτες οργάνων, μόνο το 4% των ατόμων παρήγαγαν τέτοια ανοσολογική απόκριση, με το ποσοστό να αυξάνεται σε 40% μετά τις δύο δόσεις και σε 68% μετά τις τρεις δόσεις.
Είναι πιθανό, λοιπόν, να χορηγηθεί τρίτη δόση για να παράσχει σημαντικό όφελος στους σοβαρά ανοσοκατεσταλμένους ασθενείς. Σημειώνεται εδώ ότι οι ανοσοκατεσταλμένοι ήδη λαμβάνουν επιπλέον δόσεις από κάποια εμβόλια. Για παράδειγμα, στους λήπτες μυελού των οστών συστήνεται ο εμβολιασμός με δύο δόσεις του εμβολίου της γρίπης τον πρώτο χρόνο μετά τη μεταμόσχευση, αντί της συνηθισμένης μονής δόσης.
Τρίτη δόση και σε άλλες πληθυσμιακές ομάδες
Εκτός από τις κλασικές ανοσοανεπάρκειες, η γήρανση μπορεί να οδηγήσει σε μέτρια ανοσοανεπάρκεια, με αποτέλεσμα οι ηλικιωμένοι να είναι πιο ευάλωτοι σε κάποιες λοιμώξεις όπως η COVID-19.
Μελέτες με το εμβόλιο της Pfizer δείχνουν ότι η ανοσοαπόκριση είναι χαμηλότερη στους ηλικιωμένους συγκριτικά με τους νεότερους. Η εταιρεία έχει ήδη δημοσιεύσει πρώιμα δεδομένα που δείχνουν ότι η τρίτη δόση του εμβολίου της μπορεί να αυξήσει την ανοσία στους ανθρώπους 65-85 ετών και σε υγιή άτομα.
Στο πλαίσιο αυτό, μια τρίτη δόση εμβολίου μπορεί τελικά να χρησιμοποιηθεί σε όλες τις ηλικίες για την παραγωγή της βέλτιστης ανοσίας έναντι του κορωνοϊού. Κάποιες πρώιμες μελέτες δείχνουν ότι η ανοσία μπορεί να μετριαστεί περίπου τρεις μήνες μετά τη δεύτερη δόση.
Τρίτη δόση λόγω μεταλλάξεων;
Μία τρίτη δόση εμβολίου εξειδικευμένου για κάποια μετάλλαξη ενδεχομένως να αποτελέσει επίσης επιλογή στο μέλλον. Τα εμβόλια αυτά μπορούν να προσφέρουν μια επικαιροποιημένη μορφή του αντιγόνου του ιού, δηλαδή του στόχου που το ανοσοποιητικό σύστημα μαθαίνει να αναγνωρίζει στον επιφάνεια του ιού, έτσι ώστε ο οργανισμός να «επανεστιάσει» σε νέα στελέχη όπως το Δέλτα.
Η προσέγγιση αυτή είναι παρόμοια με εκείνη του ετήσιου εμβολίου της γρίπης, με την Pfizer, τη Moderna και άλλους κατασκευαστές εμβολίων να βρίσκονται ήδη στο στάδιο κλινικών δοκιμών για εμβόλιο κατά συγκεκριμένων στελεχών της COVID-19.
