Ο καρκίνος πνεύμονος αντιπροσωπεύει το 15% όλων των κακοηθειών και το 25-30% της καρκινικής θνησιμότητας. Παράγοντες κινδύνου αποτελούν το κάπνισμα σε ποσοστό 80-90%, καθώς και κληρονομικά και επαγγελματικά αίτια. Ιστοπαθολογικά χωρίζεται σε Μη-μικροκυτταρικό καρκίνο στο 85% [(Εκ πλακωδών κυττάρων(20-25%), Αδενοκαρκίνωμα(50-60%), Μεγαλοκυτταρικό νευροενδοκρινικό καρκίνωμα (LCNEC) και άλλοι τύποι (10-15%)] και Μικροκυτταρικό καρκίνο πνεύμονος στο 15%.
Αρχικές κλινικές εκδηλώσεις αποτελούν κατά σειρά συχνότητας βήχας, απώλεια βάρους, δύσπνοια, θωρακικός πόνος, αιμόπτυση, οστικός πόνος, πληκτροδακτυλία, πυρετός και αδυναμία κυρίως σε καπνιστή, άνδρα ή γυναίκα, ηλικίας 60-70 ετών. Τα σημειολογικά ευρήματα ποικίλλουν ανάλογα με το στάδιο της νόσου και την εντόπιση της πρωτοπαθούς εστίας.
Μεταστατικές εκδηλώσεις, κατά την παρουσίαση της νόσου, είναι συχνές (75% σε SCLC και 50% σε αδενοκαρκίνωμα). Η διάγνωση τίθεται με κυτταρολογικές πτυέλων (ειδικότητα 100%,ευαισθησία <70%, ανάλογα με την εντόπιση του όγκου), βρογχική ή διαβρογχική βιοψία ή -ανάλογα με τη θέση- κατευθυνόμενη βιοψία με CT ή ενδοβρογχικό ή διοισοφάγειο US. Σε μεταστατική νόσο, γίνεται FNA ή βιοψία μεταστατικής εστίας. PETCT γίνεται για διερεύνηση μεσοθωρακίου και κατάδειξη μεταστατικών εστιών. Μεσοθωρακοσκόπηση κρίνεται επιτακτική για έλεγχο της λεμφαδενικής νόσου σε NSCLC (δεν υποκαθίσταται από το PETscan) και μοριακή διερεύνηση για ολοένα και περισσότερες γνωστές μεταλλάξεις κρίνεται απαραίτητη για την εφαρμογή στοχευμένων θεραπειών.
Συμπαγείς πνευμονικοί όζοι, εφόσον δεν γνωρίζουμε την “προϊστορία” τους, παρακολουθούνται με CT ή γίνεται PETCT και σε υπόνοια κακοήθειας γίνεται FNA (15% ψευδώς αρνητικό). Σε ασθενείς με θετική κυτταρολογική, χωρίς απεικονιστική ένδειξη απαιτείται σχολαστική βρογχοσκόπηση υπό γενική αναισθησία και λήψη brushings και βιοψιών, προκειμένου να εντοπισθεί η περιοχή προέλευσης των καρκινικών κυττάρων.
Ο καρκίνος πνεύμονος είναι εγχειρήσιμος στο 50% περίπου των ασθενών. Πλήρης εξαίρεση επιτυγχάνεται στο 25% και από αυτούς μόνο 50% εμφανίζουν 5ετή επιβίωση. Η εξαιρεσιμότητα (resectability) καθορίζεται από πολλούς παράγοντες. Η εγχειρησιμότητα (operability) καθορίζεται από την ηλικία, τη γενική κατάσταση του ασθενούς και τις συνυπάρχουσες παθήσεις.
Με την προσθήκη της ανοσοθεραπείας τόσο σε μεταστατικούς όγκους, όσο και σε αρχικά στάδια θεραπείας η επιβίωση, για το μη μικροκυτταρικό καρκίνωμα κυρίως, έχει αλλάξει δραματικά προς το καλύτερο. Για το μικροκυτταρικό καρκίνωμα πνεύμονος αναζητούνται νέα δεδομένα, κυρίως σε μοριακό επίπεδο, ικανά να αλλάξουν τη φυσική πορεία της πολύ επιθετικής αυτής νόσου.
*Ο Θεόδωρος Κ. Τέγος είναι Παθολόγος Ογκολόγος, MD, PhD, Eπιμελητής Β’, ΓΝΑ «Ευαγγελισμός»
